غیبت صغری

یکی از رویدادهای بسیار مهم سیاسی و اجتماعی زمان شیخ صدوق که آثار و عواقب آن دامن گیر بشریت گردید، قطه رابطه ظاهری امت اسلام با امام مسلمانان و فاصله افتادن بین مردم و رهبر معصومشان بود. پس از شهادت امام حسن عسگری در سال 260 ه. غیبت صغرای امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) آغاز گشت و تا سال 329 ه. ادامه داشت در طی این مدت افرادی بین آن حضرت و مردم به عنوان نائبان خاص رابطان امام با مردم بودند. نواب امام در طول غیبت صغری چهار نفر بودند که از سوی امام عصر (عجل الله تعالی فرجه) به این سمت منصوب می شدند. شیخ صدوق در اوائل نیابت سومین نائب، حسین بن روح در حدود سال 305 دیده به جهان گشود؛ بنابراین تا سن 23 سالگی در زمان غیبت صغری می زیسته و دوران نیابت 2 نفر از نواب خاص امام زمان را درک کرده است که این خود از عوامل بسیار موثر در پیشرفت و تکامل علمی و خصوصاً معنوی صدوق بوده و توانسته خود را به بلندترین قله های نورانی علم و معنویت برساند. شیخ صدوق از دیدگاه علما و بزرگان: همه علما و فقها بزرگ اسلام با دیده احترام و تعظیم به شیخ صدوق نگریسته اند. عدالت او را تأیید کرده و مقام شامخ او را با عباراتی بلند تصدیق کرده اند. از آن جمله شیخ طوسی در کتاب الفهرست می نویسد: «شیخ صدوق دانشمندی جلیل القدر و حافظ احادیث بود و در علماء قم از نظر حفظ احادیث و کثرت معلومات مانندی نداشت.» سید بن طاووس می فرماید:«شیخ صدوق کسی است که همه بر علم و عدالت او اتفاق نظر دارند و علامه مجلسی در توصیف صدوق می فرماید:«شیخ صدوق از بزرگترین علمای گذشته است». چرا مدت غیبت صغرای امام زمان(عج)نسبت به غیبت کبرای ایشان کمتر است؟ در مورد کوتاه بودن زمان غیبت صغری نسبت به غیبت کبری بیان میداریم:چون غیبت کامل و تام، غیبت کبرا است و غیبت صغرا حالت مقدّمی و گذری دارد، آن چه که از پیش در مورد غیبت خبر داده شده بود، عمدتاً غیبت کبرا بود، چون که در این دوره است که امام مهدی(عج) به کلی از دیده‏ها پنهان است؛ در دوره غیبت صغرا وکیلان و نائبان حضرت میتوانستند با ایشان ملاقات نمایند، حتی با واسطه کارگزاران حضرت در سازمان مخفی وکالت، برخی از شیعیان به حضور حضرت امام مهدی(عج) مشرف میشدند تا به ولادت، امامت و حقانیت امام بیش تر ایمان آورند و شیعیان با ایمان مستحکم در دوره غیبت کبرا قدم بگذارند. اصولاً همان گونه که از نام این دو غیبت برمیآید، صغرا به معنای زمان کوتاه و کبرا به معنای زمان طولانی است و نام صغرا و کبرا بر این دو نوع غیبت با توجه به همین مسئله (زمان کوتاه و طولانی) اطلاق شده است. اما در توضیح مقدمه بودن غیبت صغری برای کبرا قدری به گذشته برگردیم از زمان پیامبر(ص) تا زمان امام حسن عسکری(ص) هر یک از سیزده گوهر عصمت و طهارت (ع) در مورد غیبت بسترسازی نمودند. شیخ طوسی در این باره میگوید: "اخبار شایع و رایج رسیده از پدران مهدی (عج) که مدت‏ها قبل از وقوع غیبت، صادر شده‏اند، دلالت بر امامت وی دارند. اخباری که گویای آن است که صاحب این امر، غیبتی خواهد داشت و توضیح میدهد که این غیبت چگونه خواهد بود، و چه اختلافاتی در آن واقع خواهد شد و چه حوادثی رخ خواهد داد و خبر میدهد که او دو غیبت خواهد داشت و یکی از آن‏ها طولانیتر از دیگری است". (1) این زمینه‏سازی برای ورود شیعه به عصر غیبت در زمان دو امام هادی و عسکری (ع) تقویت شد تا جایی که امام هادی (ع) ارتباط مستقیم خویش را با بسیاری قطع کرد و یا کاهش داد و امام عسکری (ع) از پس پرده با خواص و دیگران سخن میگفت.(2) چون که احتجاب و غیبت ناگهانی امام معصوم(ع) میتوانست وضع دشوار و غیر قابل تحملی را برای شیعه پدید آورد، میبایست شیعه از پیش آمادگی پذیرش این زمان را کسب نماید. کاهش ارتباط مستقیم دو امام هادی و عسکری (ع) با شیعیان، نیز سازمان‏دهی و تقویت سازمان وکالت (سازمانی مخفی که از زمان امام صادق(ع) پایه‏گذاری شد و تا پایان دوره غیبت صغرا فعالیت داشت) بستر را آماده میکند تا شیعه در مواجهه با پدیده غیبت به گمراهی و اعوجاج نغلتند، و اگر مشکلی پیش آید، با سازمان مخفی وکالت مرتفع گردد. با این همه تلاش، در آغاز غیبت صغرا مشکلاتی برای شیعیان پدید آمد. وجود دوره غیبت که نوعی حالت برزخی و بینابین بودن دارد، این اعوجاج‏ها را زدود. در آغاز غیبت صغرا با تلاش‏های صادقانه و خالصانه کارگزاران امام مهدی (عج) در سازمان وکالت، تمامی شک و شبهه شیعیان درباره ولادت و امامت امام مهدی (عج) مرتفع شد. این‏ها از آثار درخشان غیبت صغرا است. بنابراین غیبت صغرا مقدمه و زمینه ساز غیبت معهود الهی است؛ یعنی غیبتی که دیگر امام مهدی (عج) از دیده‏ها به کلی پنهان میشود و شیعه در آزمایش بزرگ قرار میگیرد و مدام در حالت انتظار و آمادگی برای یاری دولت عدل مهدوی به سر میبرد.غیبتی که به صورت کامل و تمام برای امام مهدی (عج) خدا مقدّر نموده، غیبت کبرا است. لیکن به جهت کاسته شدن مشکلات، غیبت صغرا به عنوان مقدمه قرار گرفته بود. بدین جهت است که زمان غیبت صغرا محدود و کوتاه بود. (عج). پی نوشت‏ها: 1 - شیخ طوسی، الغیبه، ص 101.2 - اثبات الوصیه، مسعودی، ص 262؛ سید محمد صدر، تاریخ الغیبه الصغری، ص222 منبع : http://www.ahlolbait.ir/web/c/2165 مؤسسه تقیقات ونشر معارف اهل بیت علیهم السلام